أسئلة البحث البيولوجي
تأثير الأملاح على انبات بذور زنبقة الساحل
1. السؤال الرئيسي: هل توجد علاقة بين نسبة الأملاح في التربة ومعدل انبات بذور
زنبقة الساحل؟ الافتراض هناك نسبة معينة مفضلة للإنبات. التجربة تزرع البذور في
نسب مختلفة للأملاح (كلوريد الصوديوم).
المتعلق (המשתנה הבלתי תלוי ) هو تركيز الاملاح.
2. السؤال الفرعي : هل توجد علاقة بين نقع البذور في
مياه مالحة ثم شطفها على نسبة الانبات؟ أي الاستمرار في التجربة على البذور التي
كانت في تركيز املاح أكثر من 1 % الافتراض لا يوجد تأثير لأن القشرة تقلل من
دخول الأملاح.
العامل المتعلق ( המשתנה התלוי) هو نسبة الانبات أما العامل غير
المتعلق (המשתנה הבלתי תלוי ) هو نقع البذور.
تأثير الضوء على انبات بذور زنبقة الساحل
1. السؤال الرئيسي: هل توجد علاقة للضوء على انبات بذور زنبقة الساحل؟
الافتراض بأنه توجد علاقة. زرعنا بذور في الظلام ، بذور في ضوء مغلفة بورق
سيلوفان شفاف، بذور في الضوء مغلفة بورق سيلوفان أخضر وبذور مغلفة بورق
سيلوفان أحمر.
العامل المتعلق ( המשתנה התלוי) هو نسبة الانبات أما العامل غير
المتعلق (המשתנה הבלתי תלוי ) الضوء.
2. السؤال الفرعي : هل توجد علاقة لغلاف البذرة على على نسبة الانبات؟
تم اجراء نفس التجربة السابقة مع بذور بدون الغلاف الاسفنجي الخارجي.
تأثير درجة الحرارة على انبات بذور زنبقة الساحل
1. السؤال الرئيسي: هل توجد علاقة لدرجة الحرارة على إنبات بذور زنبقة الساحل؟
زرعنا بذور في صحون ب=تري الصحن الأول وضع في المجمد (فريزا) الصحن
الثاني في القسم العلوي من البراد ، الحن الثالث في القسم السفلي من البراد والصحن
الرابع في الغرفة
2. . السؤال الفرعي: هل البذور التي لم لم تنبت في درجات حرارة معينة
يمكنها الانبات اذا تغيرت درجة الحرارة واصبحت مناسبة؟
العامل المتعلق ( המשתנה התלוי) هو نسبة الانبات أما العامل غير
المتعلق (המשתנה הבלתי תלוי ) هو درجة الجرارة.
الادوات والمواد وطريقة العمل ارفق صور
ملاحظة:
جمعنا بذور زنبقة الساحل بالقرب من النباتات . نضجت هذه البذور في نهاية السنة
الماضية
لا تعيش نباتات اليابسة على حافة الشاطئ بالقرب من مياه البحر ( تدعى هذه الرقعة
من الشاطئ - الشاطئ الميت) ، وذلك لسبب ارتفاع تركيز الأملاح فيها لأن مياه البحر
تغمرها عند ارتفاع الأمواج.
من الشاطئ - الشاطئ الميت) ، وذلك لسبب ارتفاع تركيز الأملاح فيها لأن مياه البحر
تغمرها عند ارتفاع الأمواج.
ولكن على بعد مسافة معينة من الشاطئ (تقريباً 30 متر) في المنطقة الرملية وعدة
أمتار بعد مرتفع صخور الكركار (حيث لا تصل مياه البحر) توجد نباتات اليابسة مثل
النبات الأزرق (עדעד כחול) زنبقة الساحل(חבצלת החוף)، مداد الرمال (חבלבל
החולות)، انحناء الضبع (עכנאי שרוע) النجيل (יבלית) ו' מתנן, وغيرها من
النباتات الحولية.
شروط الحياه في هذه الرقعة من الساحل غير مريحة للنباتات، لسبب تحرك الرمال
واستيعابها للماء بسرعة وتغلغل المياه الى الاعماق وزيادة تركيز الأملاح ما يشكل
صعوبة في استيعاب النبات للماء نتيجة الفرق في الضغط الاسموزي. كما وأن حياة
النباتات على صخور الكركار ليست سهلة.
زنبقة الساحل (الشاطئ)
تعيش هذه الزنبقة في الرمال حيث لا تصل مياه الأمواج، تعيش في بيت التنمية هذا
(البيئة) في شروط غير مريحة ويمكن القول تعيش في شروط صعبة للأسباب التالية:
1. تركيز الأملاح المرتفع في التربة (هنا التربة رملية) يعيق استيعاب الماء الى جذور
النبات، نباتات الشاطئ قد تكيفت لقلة الماء .
2. في منطقة الشاطئ توجد رياح قوية التي تحمل معها رذاذ من مياه البحر وتنقله
للنباتات وهذا يشكل خطراً على النباتات وجفاف أجزاء منها نتيجة تكوين وسط ايوني
يسبب خروج الماء من اجزاء النبات ونتيجة لذلك تجف وتموت. (نشاهد غالبية أغصان
النباتات (الشجيرات) قصيرة من جهة البحر وطويلة من الجهة المعاكسة (الشرق).
3. الرياح تحرك الرمال وقد يغمر نباتات بكاملها، كما وأن حبيبات الرمل عند اصابتها
أجزاء النبات تسبب له ضرراً كبيراً للأنسجة الطرية ولذلك ضررها أكبر للنباتات الحديثة
.
4. مياه الأمطار تتغلغل بسرعة الى الأعماق، وذلك لأن قدرة تماسك جزيئات الماء
مع
الرمال قليلة. نتيجة لذلك نباتات الشاطئ ذات جذور عميقة والنباتات العشبية تنهي
دورة حياتها بسرعة، أما زنبقة الساحل تورق في فصل الشتاء وتخزن الماء والغذاء
في البصلة ثم تجف الأوراق في فصل الصيف نبات كهذا يدعى جيئوفيت ( جيئو تعني أرض)
فيت تعني نبات
Geophyte
(גיאופיט)
مميزات زنبقة الساحل:
1. لزنبقة الساحل أوراق سميكة وكثيرة، مكسوة بطبقة شمعية تحميها من الجفاف.
2. عند بداية فصل الصيف تجف الأوراق. وعند نهاية فصل الصيف يخرج من البصلة ساق الأزهار الذي يحمل عدة أزهار (نورة) .
3. تتفتح الأزهار عند الغروب وذلك لأنها تلقح بواسطة حشرات ليلية، كما وأن شدة الرياح تقل ويقل الرذاذ الذي يؤثر سلبياً على الأزهار. في نهاية الصيف يقل الازدحام على الملقحات كما وأن البذور تكون ناضجة قبيل سقوط الأمطار.
ئ البذور صغيرة محاطة بنسيج اسفنجي خفيف وغلاف أسود- تنتشر البذور بواسطة الرياح.
חבצלת החוף زنبقة الشاطيء / الساحل
תקציר :חבצלת החוף צומחת בחגורת הרסס של חופי הים התיכון. הזרעים של החבצלת יכולים לצוף במי ים עומדים ומתערבלים במשך 50 ו- 19 ימים בהתאמה, ולשמור על כושר הנביטה שלהם לאחר שנשטפו במי ברז. טמפרטורת הנביטה היא 0C 10-30, מה שמתאים לתקופת הגשמים בישראל. אור מעכב את נביטת הזרעים הזרעים. עיכוב הנביטה הנגרם ע''י אור תלוי בעצמת ההארה. תקופה ארוכה של הארה אינה משפיעה על קצב הנביטה, אם הזרעים מועברים לחשכה. מדידות של חדירת אור דרך שכבות חול בעוביים שונים הראו שהזרעים יכולים לנבוט רק כאשר הם מכוסים בשכבת חול מספקת. בחינת הנביטה בתנאי מלח שונים הראו שפוטנציאל אוסמוטי של atm 19 (של Nacl או של מי ים מהולים) היא הגבול העליון לנביטה. קצב הנביטה נמצא ביחס הפוך לפוטנציאל האוסמוטי של התמיסה. זרעים מצמחים שצמחו בבית גידול שאינו מלוח נובטים בטווח מליחות צר יותר.
הקדמה: חבצלת החוף נפוצה בחופי אגן הים התיכון, באזורים הפיטוגיאוגרפיים של האזור האירנו- טורני. היא מופיעה גם בחופי האוקינוס האטלנטי , באזור האירו-סיבירי.
בישראל, חבצלת החוף היא צמח חוף ים טיפוסי. היא גדלה הן בחוף הגבוה והן בחוף הנמוך. אוכלוסיות גדולות מופיעות בשפכי ואדיות ונחלים, ובמקומות מסוימים כמו דיונות קיסריה ופלמחים הצמחים חודרים עד לעומק של מספר ק''מ אל תוך היבשה.
وصف مميزات بيت التنمية תכונות אופיניות של בית הגידול של הצמח: רסס מלוח מהים, מי תהום מלוחים, קרקעות קלות בעלות כושר נשיאת מים קטנה ותכולה נמוכה של חרסיות ומינרלים. בישראל האקלים של בית הגידול של חבצלת החוף הוא מזג אויר ים תיכוני אופייני עם לחות יחסית גבוהה.
מטרת המאמר: לבחון את האספקטים האקולוגיים של נביטת זרעי חבצלת החוף. תשומת לב ניתנה בעיקר לשאלת משך הציפה של הזרעים במי-ים , כיצד הציפה משפיעה על חיוניות הזרעים, וכיצד הנביטה שלהם מושפעת ממליחות , אור וטמפרטורה.
المواد وطرق الفحص חומרים ושיטות
זרעים נאספו בחוף . הם אוכסנו בשקיות נייר בטמפרטורת החדר.
נביטה נבדקה בצלחות פטרי שהכילו שתי שכבות של נייר סינון שהוספגו ב- 4 מ''ל מים מזוקקים או בתמיסה נבדקת. התנדפות נמנעה ע''י כיסוי הצלחות בפוליאתילן. בכל טיפול נבדקו – 20 זרעים בכל צלחת. כל ניסוי נעשה מספר פעמים. נביטה הוגדרה כזמן שבו פרץ השורשון את קליפת הזרע.
النتائج תוצאות
مدة طفو البذور على الماءמשך הציפה:כושר הציפה של זרעי החבצלת פחת עם הזמן ; הזרעים קלטו מים ושקעו. היו הבדלים בין השפעת מים שקטים ומים מעורבלים. בכל הריכוזים הזרעים במים מעורבלים שקעו מוקדם יותר. בתחילת הניסויים קצב השקיעה היה פונקציה של מהירות הערבול של התמיסה. הערבול הגביר את חדירת המים לזרעים , שנגרם ע''י מגע הדוק בין המים והמיקרופילה, דרכה חדרו רוב המים אל הזרע המכוסה קוטיקולה.
הערבול יכול לגרום גם לשבירת כיסוי הזרע, מה שיגרום לחשיפה של שטח גדול יותר דרכו יכולה להתבצע חדירת מים.
قدرة انبات البذور بعد نقعها في مياه البحر נביטה אחרי השרייה במי-ים
כבר לאחר 4 ימי השרייה יש ירידה באחוז הנביטה. לאחר 10 ימים האפקט מאד בולט. על כל פנים , זרעים מושרים שנשטפו במים טריים נבטו היטב אפילו לאחר 27 ימים ימי השרייה במי ים. השרייה למשך 60 יום גרמה נזק בלתי הפיך לכל הזרעים.
عامل جيل/ عمر البذور אפקט הגיל
72% נביטה הושגו כאשר הזרעים נזרעו יום אחד לאחר איסופם . 94% ו 92%- הושגו בזרעים בני חודש ושנה לאחר האיסוף ,בהתאמה, כלומר כושר הנביטה נשאר גבוה למשך שנה לפחות.
אפקט הטמפרטורה
נביטה התרחשה בטווח טמפרטוררות 0C 10-30. מקסימום נביטה הובחנה בין0C 30- 15. בטווח זה הטמפרטורות הגבוהות הגדילו את מהירות הנביטה. טמפרטורות תת- אופטימליות (0C5-10) ועל – אופטימליות (0C30-35 ) לא גרמו נזק לזרעים במשך 31 ימים. היה נזק בלתי הפיך מסוים בזרעים שהוחזקו ב-0C 40 , שבגללו חלק מהזרעים לא נבט.
عامل الضوء אפקט האור
אור מתמשך מעכב נביטה בצורה דרסטית בטווח הטמפרטורות שנבדק. פרקי הארה קצרים (10-15 דקות כל 48 שעות) אינם בעלי השפעה כלשהי.
העיכוב גדל עם הגדלת עוצמת ההארה.
הקרנה במשך 28 ימים אינו גורם לתרדמה משנית , והנביטה לאחר העברת הזרעים לחושך היא כמו בזרעים שלא נחשפו לאור.
הארות שניתנו לפרקי זמן שונים אינן משפיעות על כושר הנביטה וקצב הנביטה, כאשר הזרעים מועברים לחושך אחרי טיפולי ההארה. ההבדל היחיד שנראה היה תקופת השהיה קצרה יותר בהתאם לתפיחה שהתחילה כבר בזמן ההארה
חשכה במשך ארבעת הימים הראשונים אינה משפרת את הנביטה באור. חשכה במשך 6-9 ימים, שבהם חלק מהזרעים נבטו כבר, אינה מאפשרת נביטה לזרעים שלא השלימו את נביטתם בחושך. מכאן נראה שהאור הוא בעל אפקט מעכב של השלב האחרון בתהליך הנביטה.
בתנאי הניסוי (עוצמת אור של 1800 לוקס), שכבה של 1.3 ס''מ של חול מאפשרת מעבר של 8-10 לוקס בלבד, ואז הנביטה זהה לזו שבחושך.
אחוז הזרעים הנובטים שהמיקרופילה שלהם כוסתה בחול דומה לזה שהיה כמו בקרת החושך. כאשר המיקרופילה נחשפה לאור (שאר חלקי הזרע כוסו בחול), הנביטה עוכבה רק בחלקה זה מעיד שכיסוי הזרע אינו אטום לחלוטין, למרות צבעו השחור, ושהמיקרופילה היא המקום העיקרי, אך לא היחיד, שדרכו חודר האור.
קליטת האור ע''י החול אינה תואמת בדיוק לחוקי Beer. קיימת סטייה ניכרת בהתאם לגודל וצורת גרגרי החול. עוצמת האור באמצע היום יכולה להגיע ל- 80,000 לוקס בחוף הים. בתנאים אלו שכבת חול של 5 ס''מ בולעת את רוב האור, אך חשכה מוחלטת מושגת רק בשכבות בעובי של 10 ס''מ.
عامل الملوحة אפקט מליחות
התוצאות מעידות שנביטה אפשרית רק עד ריכוז של NaCl 450mM . שאחוז נביטה גבוה (יותר מ- 85%) מתקבל בריכוז של עד mM 200 . בריכוזים גבוהים יותר יש ירידה הדרגתית באחוז הנביטה.
העברת הזרעים מתמיסת NaCl למים מזוקקים (אחרי 41 ימים) הגבירה את אחוז הנביטה, אך היתה רק החלמה חלקית כאשר ריכוז המלח NaCl היה mM450-500 .
במי ים שנמהלו ל- ¾ מריכוז מי הים הרגיל התרחשה נביטה. אחוז הנביטה שהתקבל במקרה זה היה דומה לאחוז הנביטה שהתקבל בתמיסת NaCl בעלת אותו פוטנציאל אוסמוטי.
השוואה של נביטת זרעים שנאספו מצמחים מבתי גידול מלוחים ובלתי מלוחים מראה שזרעים מבית גידול שאינו מלוח נובטים בטווח ריכוזי מלח צרים יותר. אחוז הנביטה של זרעים מבתי גידול שאינם מלוחים והונבטו בריכוזי מלח נמוכים הוא נמוך יותר מאשר של זרעים מחוף הים .
بحث النتائج דיון
פיזור זרעים: כבר בעבר הובחן שהים – באמצעות הגלים והזרמים משמש אמצעי לפיזור זרעים של מספר מיני צמחים. זרעי חבצלת החוףיכולים לעבור ע''י גלי הים וזרמיו מספר קילומטרים . העברת הזרעים ע''י הגלים , יחד עם כושר הנביטה הגבוה שלהם, לאחר שהם נשטפים במי גשם טריים, מסבירים את התפוצה הגבוהה של מין זה בחופי הים התיכון. יש לציין שגם רוחות והצפות מעורבות בהפצת זרעי ח. החוף.
عامل درجات الحرارة טמפרטורה: הזרעים מבשילים במהלך אוקטובר ונובמבר כיוון שלצורך הנביטה אין צורך בתקופה שלאחר ההבשלה ואין חומרים מעכבי, נביטה, רובם ינבטו במשך העונה הגשומה כשיש פיזור נביטה בין אוקטובר ומרץ. טמפרטורה ממוצעת בחוף בתקופה זו היא 13-21 0C והמקסימום אינו מעל 0C25 והמינימום אינו פחות מ- 0C8. נראה, לכן שהזרעים מאד מותאמים לתנאים הטרמיים של בית גידולם. נראה שבטבע הטמפרטורה אינה גורם המגביל את נביטתם. למרות שהנביטה מדוכאת ע''י טמפרטורת המינימום של החוף, הזרעים אינם נפגמים, והם ינבטו בהצלחה אחרי שהטמפרטורה תעלה.
رد الفعل للضوء פוטוריאקציה ( פוטו ضوء ריאקציה تفاعل): זרעי ח. החוף הם בעלי תגובה שלילית לאור. לכן הם לא ינבטו על פני הקרקע, אלא אם הם כוסו בחול. חשיפה של זרעים תפוחים לאור מונעת את נביטתם מבלי להשפיע על כושר הנביטה שלהם. כאשר, לאחר החשיפה לאור, מכסים את הזרעים, הם ינבטו היטב. היתרון האקולוגי של תגובה שלילית לאור היא כנראה, שנביטה על או קרוב לפני הקרקע בחוף החולי, יחשוף את הזרעים והנבטים לסכנה של סחיפת חול וחוסר מים (מה שיגרום להתייבשותם על השכבה העליונה). לכן, אם הנביטה לא הייתה מעוכבת ע''י אור, הסיכויים להתבססות הנבטים היו קטנים. הרבה זרעים אחרים מבתי גידול חוליים דווחו אף הם כבעלי תגובות נביטה שלילית לאור.
عمق الزرع - تاثير المواد الخزونة في البذرة זרעים הנובטים כאשר הם נזרעים בעומק מסוים דורשים כמויות גדולות של חומרי תשמורת, ולכן צריכים להיות גדולים יחסית. בקר (1972) מצא שזרעי צמחי חוף בקליפורניה גדולים מאלה של בתי גידול אחרים. זרעי חוף הים הם בעלי תכונות כאלה. יש לציין, שסף הרגישות לאור הוא נמוך יחסית בזרעי חבצלת החוף והפחתה של הקרינה מעלה את אחוז הנביטה. באמצע היום בתנאי שדה, חשכה מושגת רק בעומק של מעל 10 ס''מ. באמצעות הרגישות לאור הזרע יכול לבחור עומק שבו הוא מוגן מהתייבשות והמרחק עד להצצה של הנבט אינו גדול מידי.
الاملاح מליחות: הניסויים מוכיחים שזרעי חבצלת החוף אינם נובטים במי ים או בתמיסת מלח בעלת ערכים אוסמוטיים דומים.
בחבצלת החוף, אשר מותאמת לתפוצה ע''י הים, נביטה אחרי הצפה תתבטא בסיכוי נמוך של הישרדות והתבססות. לכן, זרעים מסוגלים לנבוט רק כאשר המליחות אינה עולה מעל ¾ מזו של ריכוז מי הים .
הכושר של זרעים לנבוט היטב בתמיסות בעלות ריכוז מלח נמוך הינו בעל ערך אדפטיבי בבתי גידול בעלי מים מלוחים. זה נכון גם בהתייחס לנביטה הטובה שלהם כשהם מועברים למים בלתי מלוחים, אחרי ששהו זמן מה בתמיסה במלח ריכוז מלח גבוה, כיון
שזה יקרה בטבע כאשר הזרעים נשטפים במי הגשם.
נראה שהיכולת לנבוט בבתי גידול מלוחים מושפעת מתנאי הסביבה שבהם גדל צמח האם. זרעם שנאספו מסביבה מלוחה היו יותר עמידים למליחות גבוהה מאלה של צמחים שגדלו בסביבה של מים מתוקים..
לסיכום تلخيص , תכונות הנביטה של זרעי חבצלת החוף המתיחסים לכושר הציפה שלהם במי ים ולתגובתם לטמפרטורה, אור ומליחות ומליחות הנם בעלי ערך אדפטיבי גבוה בתנאים בהם הים הוא המפיץ העיקרי וחגורת הרסס היא אזור הנביטה.
בחולות חוף הים תנאי המחיה קשים עבור בעלי החיים. הטמפרטורה הגבוהה של החול בשעות היום, ניידות החולות והעדר מקורות מים בשל חלחול, מונעים מרוב בעלי החיים להתקיים באזור.
מרבית בעלי החיים החיים בחולות מוצאם מדברי. מבנה גופם ואורח חייהם מותאמים לסביבה קשה זו. מקובל להגדיר קבוצה זו כ"אוהבי חול" (פסמופיליים). אוהבי החול הגיעו מאזורים מדבריים של מערב הנגב ומרכזו, התפשטו במישור החוף עד לאזור הירקון, וחלק קטן מהם אף מצפון לו. מניפת הסחף של הירקון והביצות שהיו מסביבו מנעו מחלק מבעלי החיים הללו להתפשט לאזורי החולות שמצפון לירקון.
בעלי החיים המיוחדים לאזורי החולות הדרומיים הם צב היבשה המדברי; הנחשים - העכן קטן ונחש החולות; החומטים - חמט רפואי ונחושית החולות; השממיות - ישימונית מצויה וישימונית רביבים; הלטאה שנונית החולות, חרדון החולות והכח האפור. יונקים ממוצא מדברי החיים בחולות החוף הם: גרביל החוף, גרביל החולות וגרביל דרומי, ירבוע מצוי, קפוד החולות ומריון החולות, שהוא יונק אנדמי בארצנו.
ההתאמה של בעלי חיים אלו לאזורי החולות מתבטאת בדרך כלל במבנה הגפיים שלהם ובאופן התנועה בחול. הגדלת שטח המגע עם החול על ידי שעירות, אופיינית לקבוצת המכרסמים. תנועה לוליינית המאפשרת זרימה עם החול מצויה אצל העכן הקטן, ושינון הרגליים אצל הלטאות מאפשר התמודדות עם החום ועם הקושי לנוע בחול.
באזורי החולות מצפון לירקון נמצא בעלי החיים מדבריים שזהו גבול תפוצתם הצפוני. כאלה הם הכח, הישימונית המצויה, גרביל החולות, הירבוע ונחש החולות. בחולות השרון נפוצים במיוחד קיפוד החולות וגרביל החוף - יונק אנדמי, המכרסם השליט בשרון, הן בחולות הנודדים והן בחולות המיוצבים.
תפוצת בעלי החיים בחולות נפגעה בשל ייצוב החולות והריסתם, וחלק מהמינים נכחדו או שנתמעטו מאוד. חלק מבעלי החיים נטרפו על ידי חיות מבויתות או ניצודו על ידי האדם. כך, נעלמו מהשרון היענים (מוצאן אף הוא מדברי), שקנים שלהן נמצאו בחולות השרון עדיין בשנות השבעים.
חוף הים החולי משמש אתר קינון למספר עופות כגון חופמי אלכסנדרי וחופמי גדות. שני מינים של צבי ים מטילים ביציהם בחולות: הצב הירוק וצב הים החום. פעילות האדם לאורך החוף, במיוחד בעונת הרחצה בים, פוגעת לעיתים באתרי הקינון וההטלה ובאפשרות הרבייה של בעלי חיים אלו.
החוף הסלעי בנוי בעיקרו מסלעי כורכר בעלי דרגות שונות של קושי וליכוד. סלעי הכורכר עוברים תהליכים מנוגדים: גידוד על ידי גלי הים ובנייה על ידי אורגניזמים גירניים. בשל הגידוד מחוררים הסלעים מאוד ויש בהם גומחות רבות המאפשרות מקום מסתור לבעלי חיים קטנים מקבוצות ימיות. הרס סלעי הכורכר יוצר מצוקים מעל המים ולא פעם מתמוטטים גושי סלע לתוך הים. הסלעים יוצרים איים ומפרצונים רדודים, שבחלקם גם התמלאו בחול. במספר מקומות לאורך החוף, כמו בדור ובקיסריה, יצרו פעולות חציבה של האדם לאורך ההיסטוריה מקומות מחיה לבעלי חיים ימיים כגון סרטנים ודגים. כאן נוכל למצוא מתחת לפני המים חלקי מבנים, חרסים וצדפות המלוכדים יחדיו לסלעים מוצקים על ידי אצות גירניות ותמיסות ימיות מלכדות.
היצורים החיים בחוף הסלעי הם ברובם בעלי חיים בעלי זיקה למים מלוחים. בחלקם מבלים כל חייהם במים ובחלקם מחלקים זמנם בין המים ליבשה. מרבית היצורים החיים בחוף זקוקים להרטבה של מי הגלים, ותנאי יובש ממושך עלול להזיק להם.
את סביבת החיים בחוף הסלעי מקובל לחלק לחגורות או רצועות מקו המים ומזרחה. תופעת החיגור בחוף נוצרת בשל השינויים בתנאי החיים בין האזורים המוצפים קבוע על ידי מי הים לבין האזורים המוצפים רק בחלק מהזמן, או אלו היבשים רוב הזמן. היצורים החיים בחוף מסודרים ברצועות על פי דרגת העמידות שלהם ליובש ועל פי דרגת הצורך שלהם בכיסוי מים, הנחוצים כדי למצוא מזון או כדי להתרבות.
שלוש הרצועות העיקריות, שלכל אחת מהן עולם בעלי חיים משלה, הן:
א. אזור התת-כרית - המוצף בקביעות על ידי הים.
אזור התת-כריתאזור המוצף במי ים באופן קבוע ובו בעלי חיים ימיים המבלים את מרבית זמנם מתחת למים. שם הם מוצאים את מזונם ושם מתקיים כל מחזור חייהם. ברצועת התת-כרית נוכל למצוא מגוון דגים הניזונים מהצומח והחי הדבוק לסלעי החוף. בגבול הכרית התחתון נמצא את נציגי קבוצת הסרטנים, הנפוץ שביניהם הוא השישן. כמו כן נמצא את השושנה האדומה, שחיה בתוך המים ומסמנת את התחלתו של אזור התת-כרית, כאשר נחדור יותר לעומק הים נפגוש קבוצות שונות של בעלי חיים: קפודי-ים, סרטנים ומושבות של אלמוגים.
אזור הכריתזהו אזור הגאות והשפל שבו תנאי המחיה משתנים באופן קיצוני לעתים תכופות. בעלי החיים צריכים להתאים עצמם גם לתקופות של יובש וחום בשעת שפל, וגם לתנאי הצפה של מים וטמפרטורות נמוכות בשעת גאות. באזור זה יש גם סחיפה קבועה של המצע הנייד על ידי הגלים, הרוחות ורסס מלח ממי הים. רק מעט בעלי חיים הסתגלו לתנאים אלו.
ברצועת הכרית נמצא טחבנית מתחמקת וחופיות השייכות לקבוצת החלזונות. נפוצים מאוד בחוף הסלעי באזור הכרית שני מינים של חופיות המחלקות ביניהן את אזורי המחיה. חולית מנקדת גדלה בסמוך למים ואילו חופית חורת בריחוק מה מהם. ה"תחרות" על מרחב מחיה כאן מעטה בשל מיעוט המינים. בעלי החיים מצויים כאן במושבות, שבהן מספר היצורים גדול ולכל מין יש אזור מוגדר ומותאם לו. החופיות הן דוגמה טובה לכך, שכן נוכל לראות אותן בחוף הסלעי מכסות שטח גדול ותמיד מושבת החופיות המנוקדות תהיה סמוכה יותר למים. דוגמה נוספת להסתגלות לתנאים המיוחדים נמצא בחלזון בשם חדשן הנע לכיוון המים כאשר השטח מתייבש, בעת השפל. שונה התנהגותם של בלוטון הים והצלחית, המסתגרים ואוטמים את גופם כדי להתגונן מפני היובש.
על גבי לוחות סלעים המוצפים במי ים, מתפתחות מושבות של בעלי חיים ירודים החיים במים, כגון הידרתיים, אצטלנים וספוגיים.
החלזונות מתיישבים על קצה הלוח ויוצרים בו שפה מוגבהת מעל פני המים. הצינורן הבונה והשלשולן המשלש, שבתיהם דמויי צינור, בונים שכבה גירנית על גבי הסלעים ויוצרים סביבם תנאי מגורים מיוחדים לבעלי חיים נוספים.
בלוחות הגידוד שליד החוף ישנן גומחות של סלע שבתוכן נוצרות שלוליות מים. השלוליות מתאדות באיטיות ומשקיעות שכבה של מלח. בגומחות אלו נוכל למצוא שורה של חרקים שעמידותם למלח גבוהה, כמו מיני חיפושיות, זבובים ויתושים, המספיקים לסיים את מחזור החיים שלהם בזמן הקצר שבו מתקיימת השלולית. היצורים הבוגרים יכולים לעבור בתקופת היובש לשלולית אחרת, שכן הם בעלי כושר תעופה ומסוגלים לחיות ביבשה.
אזור העל-כריתמעבר לאזור הגאות והשפל, מצוי האזור הנקרא העל-כרית, אזור הרסס או החוף העילי. גם כאן התנאים קשים אך קבועים יותר. משרע הטמפרטורות גדול, היובש רב, הקרינה חזקה ורמת המליחות גבוהה. מספר המינים כאן קטן, והוא הולך ופוחת ככל שמתרחקים מהאזורים המוצפים או המקבלים רסס של מי ים. בעלי החיים המצליחים לשרוד מסוגלים ל"הסתפק במועט" והם מותאמים מאוד לתנאי יובש ומליחות. כאן מצויות אצות כחוליות מתחת לשטחם העליון של אבני הכורכר, והן המשוות לסלעים את הגוון הכהה. מהאצות ניזונות החופיות. כמו כן נוכל לראות כאן את טחבית הים הנעה בחופשיות על פני השטח בשעות הקרירות.
כעשרים נחלים חוצים את מישור החוף ונשפכים לים התיכון. חלקם של הנחלים זורמים כל ימות השנה וחלקם זורמים רק בעונת השטפונות. בנחלים שבהם הזרימה היא כל השנה נמצא עולם-מגוון של בעלי חיים. בנחלים המבוססים על זרימה עונתית יש שינוי גדול בתנאים מעונה לעונה ולכן מגוון המינים החי בהם מצומצם.
רוב נחלי המישור ניזונים הן ממי שטפונות והן ממי מעיינות. לתכונות המים משמעות עבור בעלי החיים: (א) רמת המליחות של מי הנחלים נמוכה בעונת השטפונות וגבוהה בעונה היבשה. (ב) כמות החמצן במים גדולה ככל שהזרימה יותר שטפונית. (ג) כאשר הזרימות איטיות המצע על קרקעית הנחל וגדותיו רך ובלתי יציב ומורכב בעיקר מחול וטין. בזרימה שטפונית, המים מסיעים את החלקיקים הקטנים ומותירים מצע קשה ומורכב מחצץ וגושי סלעים וחלוקי נחל גדולים. עובדה זו משפיעה על מינים שונים של בעלי חיים: יש המעדיפים להיות שוכני קרקע המתחפרים במצע הרך, יש הנצמדים לסלעים ואבנים ויש הנוהגים כשחיינים.
כיום, בשל הזיהום בנחלי החוף והיחלשות הזרימה עקב ניצול המים, נשארו בנחלים רק אותם בעלי חיים שהסתגלותם האקולוגית רחבה, היום נפוצים בנחלים סרטן הנחלים, צב הביצות, וחלזון בשם שחריר הנחלים. כמו כן התפתחו מינים עמידים מאוד של חרקים כמו יתושים, זבובים ושלשולי הצינורות. רק מספר קטן של דגים מצויים כיום בנחלים, ביניהם הנפוצים ביותר הם האמנון והשפמנון. לנחלים אליהם חודרים מי ים, חדרו גם מינים החיים במים מלוחים, כגון סרטנים רכיכות ודגי מים מלוחים.
את רוב בעלי החיים נמצא כיום באזורים הסמוכים למעיינות שבהם המים מתוקים והזרימה חופשית. שם נוכל למצוא סרטני מים, חרקי מים, רכיכות, חלזונות וצדפות.
אחד מבעלי החיים הנדירים המצויים בנחלי אלכסנדר ופולג הוא הצב הרך. צב זה, ממוצא טרופי היה נפוץ בעבר בכל נחלי מישור החוף וכיום נשאר במקומות מועטים בלבד. בכפר ויתקין סייעו המתיישבים לריבוי הצבים. החקלאים היו נוהגים לזרוק את פגרי תרנגולי ההודו אל נחל אלכסנדר. הצבים ניצלו את המזון הזמין והפכו חלק זה של נחל אלכסנדר למקום משכנם הקבוע. המקום הוכרז כשמורת טבע. אזור ההטלה על גדות הנחל מגודר ונשמר היטב על מנת לאפשר את התרבותם. בחודש פברואר 1992 בשל גל קור ושטפונות גדולים, נסחפו אל הים כמאתיים צבים וחלקם הגדול מת. רק מעטים הוחזרו לנחל בזכות פעולתן של הרשויות לשמירת הטבע.
רק מעט מבין היונקים שחיו לאורך נחלי החוף נותרו. הבולטים הם הנמיה והנוטריה, מכרסם שמוצאו מדרום אמריקה.
בעבר היו מכוסים שטחים רבים במישור החוף בשטחי ביצות. כיום יובשו מרבית הביצות. בחלק קטן משטחי הביצה לשעבר, שרדו מקווי מים עונתיים בלתי מנוקזים המהווים בית גידול ייחודי עונתי. מקווי מים אלו, הידועים בכינויים "שלוליות חורף", מכילים מי גשמים ושטפונות לתקופה קצרה. בשרון, מתקיימים מקווי המים בשנים גשומות לאורך זמן של עד כשמונה חודשים בשנה. "בריכת יער" בפארק השרון, ביצת זיתא באזור חדרה ושלולית געש הם מקווי המים הגדולים. מי שלוליות החורף אינם מזוהמים בדרך כלל ומכילים מזון רב בשל צמחיה עשבונית שנמצאת על קרקעיתם.
בעלי החיים האופייניים למקווי המים העונתיים, יכולים להחזיק מעמד בעונה היבשה או לסיים את מחזור חייהם בזמן קצר. הם שייכים לקבוצות ירודות של בעלי חיים, החל מחד-תאיים ועד לתולעים, סרטנים ירודים, חרקים ודו-חיים. חלק מיצורי השלולית פיתחו ביצים עמידות ליובש, הנשארות בעונה היבשה קבורות בקרקעית ובקיעתן מתרחשת רק עם רדת הגשמים הראשונים והצטברות המים בבריכה. ביצים כאלו נקראות ביצי קיימא, והן עטופות במעטה קשה השומר על חיוניותן לעונת יובש אחת או יותר.
עם ראשית עונת הגשמים, ומספר שעות מראשית היאספות המים בבריכה, שורצים במים יצורים רבים ושונים ש"התעוררו לחיים" או בקעו מביציהם והחלו את מחזור חייהם הקצר. מי הבריכה שורצים ראשנים, נציגי קבוצת הדו-חיים וקרפדות-אילניות (צפרדע בשם חפרית שהיתה נפוצה, נכחדה לאחרונה).
בעלי החיים הנפוצים באגמים העונתיים הם זמרגלאים, סוגים של סרטנים ירודים כמו תריסן וסרטן הבוץ. דפנאיים, שטרגלאיים, חרקי מים ותולעים שטוחות. באזור הבריכות נוכל לצפות גם בעופות מים רבים כגון: שחפים, ברווזים ואגמיות. בחלק מהבריכות נוכל לראות גם קינונים של אנפות.
בריכות הדגים המלאכותיות במישור החוף מנצלות מים מליחים ומים שבעבר גרמו לביצות. הבריכות, ובמיוחד אלה שבחוף הכרמל, משמשות תחנה חשובה במסלולם של עופות מים העוברים בארץ בנדידתם העונתית בסתיו דרומה ובאביב צפונה. יש בין העופות גם כאלו החורפים בארץ. בעבר, כאשר מישור החוף היה מכוסה בביצות, נהגו עופות המים לחנות באזורי הביצות.
את מנוחתם עושים בעלי הכנף במקום המספק אוכל בשפע, שכן בריכות הדגים עשירות בסוגי מזון המתאים לעופות: דגים, תולעים, ראשנים, חרקים, זחלים וכדומה.
בין עופות המים נוכל לצפות כאן בעופות גדולים כגון השקנאים, החסידות וקורמורנים. מגדלי הדגים מנסים להרחיק בתכסיסים שונים את העופות הגדולים אוכלי הדגים.
בגדות הבריכות נוכל לצפות בעופות גדה כגון החופמאים, הלימוזות ותמירונים המהלכים באצילות במים הרדודים ונוברים במקורם הארוך בבוץ או במי הבריכה. במרכז הבריכות ניתן לצפות בלהקות גדולות של אגמיות, ברווזים מסוגים שונים, בצניות וסוגים רבים של שחפים.
במיקום עופות המים בבריכות נוכל למצוא תופעות של חיגור על פי מבנה גוף העוף, סוג המזון והדרך שבה הוא משיג אותו. את ארוכי הרגליים ושולי הדגים (תמירון או חסידה) בעלי המקור הארוך נמצא על גדות הבריכה ובמים הרדודים שם הם שולים את המזון מתוך המים. יש שיעדיפו להסתובב על גדת המים ולמצוא את מזונם בבוץ. השחיינים בעלי רגלי "סנפיר" וגוף דמוי סירה, כמו קבוצות הברווזים הטבלניים והאגמיות, שוחים באופן חופשי, צוללים ומוצאים את מזונם על ידי סינון מי הבריכה בתוך מקורם. רוב העופות השחיינים אינם אוכלי דגים ולכן אינם מזיקים לחקלאים.
מישור החוף, שהיום הוא האזור המיושב ביותר בארץ, היה בעבר ברובו שטח פתוח בלתי מעובד. להתיישבות ולחקלאות יש השפעה רבה על עולם החי והצומח הטבעי. פיתוח השטחים גרם לצמצום במספר הפרטים של אוכלוסיות שונות, הן של צמחים והן של בעלי חיים. מינים רבים נעלמו מהנוף ומינים אחרים התרבו במיוחד. בעלי חיים שנחשבו כמזיקים לאדם ולחקלאות כגון תנים, כלבים משוטטים, חזירי בר, חגלות, ארנבים, נברנים ודורבנים נרדפו והושמדו.
הגורמים העיקריים לשינויים בעולם החי והצומח במישור החוף הם:
א. ייבוש הביצות.
את עולם החי של העבר קשה לשחזר. מינים נכחדו ולא תמיד יש לנו עדויות על קיומם. סיפורי נוסעים וחוקרים, שתיעדו בכתב את רשמיהם מאירים את העבר. רק מעט מבין הנוסעים שפקדו את ארץ ישראל בימי הביניים ובמאות השנים האחרונות התעניינו בטבע הארץ וניסו לרשום ולהגדיר תצפיותיהם בצמחים ובבעלי חיים.
אחד החוקרים החשובים, שתרמו למחקר הטבע הקדום של ארץ ישראל, היה הנרי בייקר טריסטראם, כומר אנגלי שביקר בארץ בשנים 1864-1863. על פי תצפיותיו ניתן ללמוד על מספר בעלי חיים, שחיו במישור החוף עוד במאה הקודמת וכיום לא ניתן לראותם עוד.
בעלי חיים שחיו במישור החוף בעבר וכיום נעלמו או שמצויים כיום בסכנת הכחדה:
עטלפי חרקים - חיו בעבר במערות או חללים חצובים ברכסי הכורכר.
חזירי הבר - חיו בעבר באזורי הביצות במיוחד באזור הירקון. עפרוני מצוי וכרון - סביבת חייהם הייתה שטחי בור פתוחים. התנים - שוכנים בשדות המעובדים ומורעלים בשל היותם גורם מזיק לחקלאות. הניצים - מושמדים בהרעלות. חפרית - דו-חיים שחי באזורי הביצות ואגמי החורף נעלמו מהנוף בשל הדברת היתושים ששימשו להם מקור מזון עיקרי. צבים רכים - היו נפוצים בעבר בכל נחלי החוף וכיום מצויים רק במספר קטן של נחלים בעיקר בנחל אלכסנדר. חתולי הביצות, הלוטרה - שוכני ביצות שנכחדו עם ייבוש הביצות.
קראו עוד:
המבנה הפיסי של מישור החוף
אקלים מישור החוף החי והצומח במישור החוף החי והצומח במישור החוף : עולם החי (פריט זה) המים במישור החוף وظيفة البيوحكر تشكل بديل لوظيفة الجزء العملي في الموضوع البيئي او في الموضوع الزراعي. وظيفة البيوحكر تشمل تنفيذ وظيفة بحث ينفذها الطالب وتقرير تلخيص لجولة تعليمية في الطبيعة. في وظيفة البيوحكر يعمل الطالب بحث في موضوع بيولوجي من خلال تطبيق معلومات بيولوجية وطرق التفكير التي تعلمها خلال تعلمه في المواضيع المختلفة, في الفعاليات المتنوعة في المختبر, في قراءة مقالات علمية وفي نشاطات اخرى, وتطبيق مهارات العمل في المختبر التي تعلمها خلال الفعاليات في المختبر. خلال الوظيفة يمر الطالب في عملية تفكير وفهم: في تحديد الموضوع, والتمرن على مباديء البحث بالنسبة لموضوع واقعي ومحدد, وفي تخطيط تجربة على اساس سؤال بحث, وفي كتابة تلخيص يدمج نصوص من مصادر مختلفة, دمج معلومات بيولوجية حقيقية مع نتائج تجارب والربط مع فكرة بيولوجيه عامه. قيمة البيوحكر هو وحدة تعليمية واحدة. وظيفة البيوحكر المقترحة كبديل تعتمد على مباديء منهاج التعليم في البيولوجيا والذي يشمل القطعة التالية: من منهاج التعليم 2006 "..... البيولوجيا هو علم يرتكز على معلومات تم الحصول عليها عن طريق البحث العملي والنظري.المعطيات التي يتم جمعها على يد الباحثين تفسّر حسب النظريات المقبولة في فترة البحث. النظريات البيولوجية, بكونها نظريات علمية, تمر دائما في عمليات مراجعة وتطور نظرا للاكتشافات الجديدة, والتي تؤدي الى صياغة نظريات جديدة. النظريات تتأثر أيضا من مجالات علوم اخرى, من أمور تكنولوجية جديدة ومن معتقدات إجتماعية, وفي نفس الوقت تؤثر عليهم. خلال تعليم الفحوى يتم التشديد على فهم العلم كمسار بحث, على تطور المباديء البيولوجية وعلى فهم الروابط بين العلم, التكنولوجيا والمجتمع." " المنهاج التعليمي يقترح دمج عمليات بحث خلال المسار التعليمي (وهذا يشمل وظيفة بحث عملية). التعليم بطريقة البحث تطور فهم عميق لفحوى المواضيع من خلال المشاركة في إنتاج المعلومات على يد الطلاب. دمج البحث العملي الذي يعتمد على تجارب ومشاهدات, سوف يهيء فرصة تمرّن الطلاب على مشكلة بيولوجية, من خلال تفعيل طرق عمل وطرق تفكير التي تميز عمل الباحث." "أهداف تعليم البيولوجيا تشمل بالاضافة للخوض في المواضيع البيولوجية, هناك أهداف في مجال جوهر العلم, تطوير قيم وتطوير طرق تفكير وتعليم. فهم جوهر العلم وطرق إنتاج المعلومات العلمية تتم عن طريق التشديد على : • طريقة بناء وتطور المعلومات العلمية (البحث العلمي), مع الأخذ بالحسبان قضية تعديله مع تعاقب الفترات الزمنية. • هناك قيم التشكّك والانتقاد في كيفية التعامل مع المعطيات, الاستنتاجات والنظريات. • طرق عمل الباحثين, القدرات والحواجز في العلم بشكل عام وفي البيولوجيا بشكل خاص. • طرق عرض المعلومات وأهمية مصداقية وأمانة الباحث العلمي. • الأحداث المهمة في تاريخ البيولوجيا وفهم نقاط التحوّل التي أدت الى تطوّر العلم البيولوجي. • فهم المبنى وطريقة كتابة المقال العلمي. التعرّف على الطبيعة في الحقل هي من الأهداف المهمة في منهاج تعليم البيولوجيا: المقصود مشاهدة ظواهر الطبيعة في الحقل, التعرّف على طبيعة البلاد, نباتاتها والحيوانات التي تعيش بها, هذا مع تبني مواقف إيجابية إتجاهها والمحافظة على طبيعة البلاد..." وظيفة البيوحكر تجيب عن الأهداف التعليمية المنشودة حسب منهاج تعليم البيولوجيا حسب ما هو مفصل أدناه. أهداف وظيفة البيوحكر: وظيفة البحث 1. الطالب يتدرّب على فعالية بحث (موجهة أو مفتوحة) على كل مراحلها, مع مرافقة المعلم له خلال العمل. أ. تخطيط البحث ب. تنفيذ تجربة كمية تشمل مجموعات ضابطة ج. جمع معطيات ونتائج د. تحليل النتائج وتفسيرها 2. الطالب يوثق ويلخص وظيفته كتابياً. 3. الطالب يطبق في وظيفته مهارات إكتسبها من خلال تعليمه: مهارات البحث, مهارات تقنية للعمل في المختبر, البحث في المصادر العلمية وأيضاً مهارات كتابة وعرض النتائج. 4. الطالب يُطبّق طرق تفكير تعتمد على إنتقاد الوظيفة (إنتقاد تخطيط التجربة, طرق جمع وتحليل النتائج). 5. الطالب يستطيع ان يتعمق ويتوسّع في مواضيع بيولوجية تهمه. 6. الطالب يكون مسؤول عن تنفيذ الوظيفة حسب التعليمات. 7. الطالب يعمل مع مجموعة طلاب ويتعرّف على حسنات ومصاعب العمل في طاقم. الجولة التعليمية 8. الطالب يتعرّف عن قُرب على موطن إحيائي. 9. الطالب يتعرف على ظواهر بيولوجية ويُشاهد كائنات حية في موطنها. 10. الطالب يتعرف على طرق قياس المُتبعة في بحث بيئي في الحقل. شرح عام عن وظيفة البحث - للمعلم ملاحظة- لاحقاً هناك إرشادات مختصرة. التعليمات الواجبة هي التعليمات المُفصّلة. تمهيد طلاب يتعلمون بيولوجيا بمستوى 5 وحدات تعليمية, يبحثون موضوع بيولوجي حسب إختيارهم وحسب الظروف المتوفرة لهم. الطلاب يُلخصون معطيات البحث في وظيفة مكتوبة ويُمتحنوا عليها في إمتحان شفهي. وظيفة البحث تفتح أمام الطلاب إمكانية البحث في مجالات كانت مُغلقة أمامهم, وبشرط أن تكون المواضيع قابلة للبحث في الظروف المتوفرة للطلاب. في هذا الاطار يكتسب الطلاب مهارات البحث والتفكير مثل: فحص مصداقية مصادر المعلومات, تلخيص معلومات من مصادر مختلفة, جمع معطيات ومعالجتها. في نفس الوقت تُمكّن الوظيفة التوسّع وفهم أفكار بيولوجية. حسب تعليمات وظيفة البحث هناك محاولة لإيجاد توازن بين الطلبات لضمان تنفيذ وظيفة بحث ذات معنى بيولوجي, وبين الرغبة بعدم التصعيب على الطلاب والمعلمين. وظيفة البحث ممكن ان تُنفذ في أزواج أو ثلاثات, وبشرط ان يُشارك كل طالب في جميع مراحل البحث. هناك تعليمات مُفصّلة لجميع مراحل الوظيفة مُتاحة للطلاب. التقويم المُفصّل للوظيفة المكتوبة يُمكّن تقويم عادل على يد المعلم والممتحن, وإستعماله ممكن أن يُوجّه الطلاب خلال الكتابة. من المفضل تشجيع الطلاب على تقديم الوظيفة للمعلم في مراحل متقدّمة, وتصليحها حسب ملاحظات المعلم. من المهم ان المعلم يقرأ أيضاً التعليمات الموجّه للطالب, والتي تشمل على أمثلة, ويُرشد طلابه على السلوك حسبها. ملاحظة- في قسم إرشادات للطالب هناك تطرّق لمركبات البحث, وهذه الإرشادات ليست بديلة لتعليم مهارات البحث والتدرّب المتواصل على المهارات. هذه الإرشادات جاءت لتوجيه المعلمين والطلاب الى نقاط مهمة, والتشديد على نقاط يستصعبها الطلاب. المعلومات للمعلم مُقدّمة بنموذجين. نموذج مفصّل, ونموذج مُختصر الذي يشمل العناوين. النموذج المُفصّل هو المُلزم ويجب إرشاد الطلاب حسبه. إرشادات وتوضيحات مواضيع ملائمة للبحث علي يد الطلاب ممكن ان تعتمد على ظاهرة بيولوجية سبق وشاهدها الطالب, قرأ عنها أو تعرف عليها بطريقة اخرى, أو ممكن ان يبحثوا في حل بيولوجي لمشكلة ذات جانب تطبيقي. سؤال البحث الطلاب مُلزمون بتفسير السبب لإختيار سؤال بحث معيّن. سؤال بحث ملائم يشمل عاملين: عامل متعلّق وعامل غير متعلّق, وتسأل عن العلاقة بينهما. يجب تعريف العاملين بشكل واضح. ويتم فحص السؤال في تجربة كمية وضابطة. أخطاء في صياغة أسئلة البحث: • صايغة فرضية او موضوع وليس سؤال. • السؤال يذكر طريقة قياس العامل المتعلّق وليس العامل المتعلّق (الظاهرة أو العملية البيولوجية) نفسه. مثلاً: التطرق لفقاعات أوكسجين المنطلقة وليس لعملية البناء الضوئي. • صياغة سؤال موجّه لطريقة العمل/ الآلية , ولكن عملياً تم فحص العلاقة بين العاملين, وليس الآلية. مثلا: كيف يُؤثر.... العامل المتعلق وطريقة قياسه العامل المتعلق يجب أن يكون ظاهرة أو عملية بيولوجية, ويجب أن يكون كمي وقابل للقياس. عند إختيار طريقة قياس العامل المتعلق يجب الإنتباه الى الأسئلة التالية: 1. هل طريقة القياس هي كمية ؟ 2. هل طريقة القياس ملائمة لقياس العامل المتعلّق في التجربة ؟ 3. هل طريقة القياس تشمل على إفتراضات ليست مكتوبة ؟ 4. هل العملية / الظاهرة تُقاس بشكل مُباشر أو بشكل غير مُباشر ؟ 5. هل هناك ضرورة لمجموعات ضابطة لطريقة القياس ؟ ما هي ؟ العامل الغير متعلّق وطريقة تغييره العامل الغير متعلّق ممكن أن يكون غير متواصل أو متواصل. من المُفضّل عزل العامل الغير متعلّق قدر المُستطاع. أحياناً لا يُمكن عزل العامل الغير متعلّق لأنه يشمل عدة مركبات والتي لا يمكن الفصل بينها. في هذه الحالات مطلوب فحص مُسبق لمُميّزات العامل. فحص المُميزات يشمل التطرق الى مبنى وصفات العامل. ( عند كتابة الوظيفة يجب التطرق الى صفات ومركبات العامل الغير متعلّق, والتي من المفروض أن لها تأثير على العامل المتعلّق). فحص مميّزات العامل الغير متعلّق, وتقرير مجال التغيير الذي تختارونه للتجربة, يتم عن طريق تنفيذ فحوصات أو تجارب مُسبقة, أو بالإعتماد على مصادر علمية موثوق بها. عندما تكون العلاجات مُختلفة عن بعضها البعض بعدد كبير من المركبات – مطلوب عدم تنفيذ البحث . حسب تعليمات البيوحكر ممكن قبول تدخل الطالب – الباحث أيضاً عندما يختار الطالب علاجات مُختلفة للعامل الغير متعلّق ولكن بشكل منطقي, هذا بالإضافة الى التجارب التي فيها يعمل تغييرات في العامل الغير متعلّق. الوقت لا يمكن أن يكون عامل غير متعلّق وحيد في سؤال البحث (هذا يُسمى فحص مُميزات أو حالة وليس تجربة). ولكن مدة علاج ممكن أن تكون عامل غير متعلّق وحيد. الكائن الحي في سؤال البحث يتم فحص كائن حي أو جزء منه. الطلاب يجب أن يتعرّفوا جيّداً على الكائن الحي الأساسي في وظيفتهم, وتمييزه على الأقل حتى مستوى الجنس, من المفضل حتى مستوى النوع. في جزء من الحالات والتي فيها يعملون على كائنات دقيقة والتي من الصعب تمييزها بشكل كامل في ظروف المدرسة, ممكن الإكتفاء في تمييز المجموعة التي ينتمي إليها الكائن الحي. (لا يوجد تعليمات واضحة لمميزات الكائنات الدقيقة. يجب الإعتماد على مبنى المستوطنة, على فحوصات بيوكيميائية, أو على معلومات من المصادر العلمية وغيره, حسب الإمكانيات وحسب قرار المعلم). الفرضية ومصادر المعلومات قبل تخطيط التجربة وتنفيذها على الطلاب أن يجمعوا معلومات من عدة مصادر معلومات ذات مصداقية وحديثة. وحسب المعلومات البيولوجية يُصيغ الطلاب أسئلة البحث ويكتبوا فرضيات مُعتمدة. تخطيط تجربة وتوثيقها لتنفيذ تجربة ضابطة يجب على الطلاب أن يستعملوا النموذج المُساعد لتخطيط تجربة. النموذج يشمل أيضاً على أسئلة تفكير على تخطيط التجربة, والإجابة لها ممكن أن تساعد الطلاب في كتابة الوظيفة وفي التحضير للإمتحان الشفهي. على الطلاب أن يُرفقوا النموذج كملحق في الوظيفة. المعلم يستطيع أن يُقرر إعطاء علامة لهذا النموذج, وممكن أن يُضيف على النموذج طلبات إضافية مثل تخطيط جدول زمني, أو تفصيل الأجهزة المطلوبة. من المفضل أن يعمل الطلاب حسب دفتر يوميات للعمل في الوظيفة والذي يشمل جميع مراحل الوظيفة. هذا سوف يُسهّل على الطلاب خلال الكتابة. يجب على الطلاب إرفاق النتائج الأصلية التي جُمعت في التجربة كملحق للوظيفة المكتوبة. عطاء خاص/ "بصمات" مثل كل وظيفة بحث يستطيع الطلاب أن يعتمد على تجارب, أو وظائف سابقة في تخطيط وتنفيذ وظيفة البحث. ولكن على الطلاب أن يعملوا فيه تغيير – وهذا عطاء خاص أو بصمات الطلاب في الوظيفة. على الطلاب أن يفحصوا مدى ملاءمة المصدر وتغييره حتى يُلائم سؤال البحث في الوظيفة. هذه الملاءمة عادة تكون في ملاءمة مسار التجربة المُخططة (مثلا, إضافة علاجات, مجموعات ضابطة, أو تغيير بارز في مجال العلاجات) لسؤال البحث. في حالات خاصة ممكن أن يكون العطاء الخاص في توسيع بارز في الخلفية العلمية لسؤال البحث. يجب الكتابة بشكل واضح ما هو العطاء الخاص في فصل مسار البحث. التسجيل يكون بارز وواضح. عند تقويم الوظيفة سوف يتم فحص وجود العطاء الخاص. تجارب مُسبقة و/أو تخطيط سؤال لمتابعة البحث في معظم الحالات من المهم ومن المفضل تنفيذ تجربة مُسبقة لتخطيط مبنى التجربة الأساسية. إذا لم تُنفذ تجربة مُسبقة على الطلاب تخطيط مُفصل لسؤال بحث كمي لمتابعة البحث, والذي يتعلّق في مبنى التجربة أو نتائجها. يتم تنفيذ التخطيط حسب النموذج المُساعد لتخطيط التجربة. على الطلاب إرفاق نتائج التجارب المُسبقة أو تخطيط السؤال الإضافي كملحق في نهاية الوظيفة, وعلى الطلاب أن يكتبوا توجيهاً لسؤال البحث الإضافي من داخل الوظيفة. حجم الوظيفة (شاهدوا التخطيط لاحقاً) أ. في مجموعة من طالبين يجب فحص سؤال بحث واحد. في مجموعة من ثلاثة طلاب يجب بحث سؤال إضافي, متعلّق بشكل واضح مع سؤال البحث الأوّل. ب. مبنى التجربة في سؤال الذي يُفحص في تجربة ضابطة يشمل على الأقل ثلاثة علاجات (بدون المجموعات الضابطة). في هذه الحالة يجب فحص العامل المتعلّق في طريقتين مختلفتين. أو يشمل مبنى التجربة على الأقل خمسة علاجات (بدون المجموعات الضابطة). في هذه الحالة ممكن الإكتفاء في فحص العامل المتعلّق بطريقة قياس واحدة. ت. يجب الحرص على الإكثار من عدد الأفراد أو الإكثار من تكرار التجربة, من أجل الحصول على نتائج ذات مصداقية. عدد الأفراد والتكرار يتم حسب ظروف التجربة. مثلاً: بذور التي من السهل الحصول عليها وتكلفتها بسيطة – يجب إستعمال عشرات البذور في كل علاج. في أنواع نادرة أو مُكلفة الثمن ممكن الإكتفاء في عدد أقل. ث. لكي نضمن فحص الفرضية في التجربة يجب على مبنى التجربة أن يشمل مجموعات ضابطة ملائمة (وهذا يرفع من مستوى التجربة). ج. من الضروري المحافظة على عوامل ثابتة مهمة, إختيار طرق قياس ملاءمة لقياس العامل المتعلّق, وتحديد مجال تغييرات ملائم للعامل الغير متعلّق. في قسم من الحالات من الضروري تنفيذ تجارب مُسبقة وإستعمال نتائجها من أجل تخطيط مبنى التجربة. على المعلم والطلاب فحص مبنى التجربة المُقترحة إذا كان يُمكّن الحصول على نتائج كميّة. يجب تخطيط جدول زمني ملائم لتنفيذ التجربة, تنفيذ تكرار التجربة, وتنفيذ التغييرات المطلوبة. عند الحصول على نتائج التجربة على المعلم والطلاب فحص المعطيات. في حالة الحاجة, المعلم يُرشد الطلاب لتكرار التجربة, أو لإجراء تغييرات في مبنى التجربة. حجم التجربة يتعلق في موضوع البحث, في الكائن الحي المفحوص وفي ظروف مُحدّدة خاصة. عندما توجد ضرورة لتقليص في أحد المركبات, في حالات خاصة ومُفسّرة, يجب التوجّه الى المرشد للحصول على موافقة خاصة. سؤال البحث الإضافي, وهي المطلوبة من مجموعة من ثلاثة طلاب يكون مرتبط مع السؤال الاول – السؤال الأوّل يكون أساس للسؤال الثاني, وممكن ان يفحص السؤال الثاني تفسير أخر أو كل علاقة منطقية أخرى. إلزامي الكتابة في الوظيفة بشكل واضح ما هو الأساس البيولوجي أيضاً لسؤال البحث الثاني. وتوضيح العلاقة بين السؤالين. السؤال الثاني يتم فحصه بشكل كمي أو نوعي, وحجم التجربة ممكن ان يكون صغير. أحد المتغيّرات في السؤال ممكن أن يكون مُشابه لأحد المتغيرات في السؤال الأوّل. (الوزن المُعطى لهذا السؤال في علامة الوظيفة هو أقل من الوزن المُعطى للسؤال الرئيسي). الانتباه: لم يتقرر حجم دقيق للسؤال الثاني, ولكن بشرط أن يلائم السؤال لما هو مطلوب في نموذج تخطيط التجربة. تخطيط لوصف حجم البحث المطلوب موضوع عام والفروق بين مجموعات الطلاب في الصف كل مجموعة طلاب في الصف تبحث سؤال بحث (سؤال رئيسي) مختلف. تعريف سؤال مختلف هو أن يكون له اساس بيولوجي مختلف: عامل غير متعلق مختلف, أو عامل متعلّق مختلف. أحياناً يكون أساس بيولوجي مختلف للأسئلة أيضاً إذا كان الفرق في الكائن الحي. موضوع مُشترك لوظيفة صفية: في حالات معيّنة من المفضل تنفيذ وظائف صفية في موضوع عام مشترك, مثلاً: تأثير الضوء على الكائنات الحية, رد فعل كائنات حية للضائقة, تأثير عوامل بيئية على كائنات دقيقة وغيره. هذا ممكن أن يُسهل على المعلم والطلاب في تعلّم خلفية بيولوجية نظرية مشتركة, في البحث عن مصادر علمية, أو في التعرف على طرق العمل. ولكن يجب الإهتمام والتشديد على فروق بارزة بين أسئلة البحث في المجموعات المختلفة. ممكن تنفيذ تجارب في الحقل إذا يوجد سبب لتفضيل تنفيذها عن تنفيذها في المختبر. يجب الحرص على المحافظة على عوامل ثابتة في العلاجات المختلفة, قدر الإمكان. في كل حالة لا يمكن الإكتفاء في مشاهدة مقصودة وضابطة , إنما يجب ان يكون هناك تدخل للطالب. الوظيفة المكتوبة يتم تقديم الوظيفة مكتوبة, حسب "إرشادات كتابة الوظيفة". على المعلم أن يقرأ الإرشادات, ويُوجه طلابه حسبها. تشمل الوظيفة على ثلاثة ملاحق: ملحق رقم 1 – نموذج تخطيط تجربة. ملحق رقم 2- نتائج أصلية. ملحق رقم 3 – نتائج تجارب مُسبقة, أو تخطيط سؤال بحث إضافي. خلال تلخيص الوظيفة يوسّع الطلاب عن موضوع البحث, ويربطونه مع أحد الأفكار المركزية في البيولوجيا. الارتباط ممكن ان يكون مع نتائج التجربة, او مع الفحوى البيولوجي للوظيفة. الربط بين وظيفة الطلاب وبين الفكرة المركزيه ممكن أن يعمق الفهم, ويزيد من مستوى أهمية الوظيفة. قائمة الأفكار المركزية في البيولوجيا حسب منهاج تعليم البيولوجيا, مرفقة مع نموذج تعليمات للطالب. الانتباه: في حالات عديدة يستصعب الطالب في إيجاد المعنى من قائمة الأفكار, ولذلك يأتي دور المعلم ليساعد في فهم الأفكار وإيجاد رابط ذو معنى مع وظيفة الطلاب. قائمة تشمل تفسير مرفقة في الملحق 3. كل طالب يُقدم أيضاً نموذج عمل شخصي – كل طالب يُجيب عن هذا النموذج بشكل منفرد عند الانتهاء من تنفيذ الوظيفة, ويُسلمه الى المعلم لفحصه دون إعطاء الطالب إمكانية لإجراء تعديلات عليه. يستطيع المعلم من خلال نموذج العمل الشخصي أن يُقيّم مدى الفهم عند كل طالب عمل في طاقم. الانتباه: مُرفق لهذا الملف سبعة ملاحق مهمة للقراءة. من الضروري إعطاء الملاحق (1-3) للطلاب. أربعة الملاحق المتبقية هي للمعلّم. بالاضافة الى ذلك هناك توجيه الى ملف الصحيفة الالكترونية لحساب العلامات. قائمة الملاحق: كيفية كتابة مصادر علمية والتوجيه لها. مصداقية المصادر العلمية. أفكار مركزية في البيولوجيا. نموذج تقرير عن مواضيع البحث. نموذج عن تقديم تقارير الجولة. نموذج إنطباعات بعد الامتحان للمعلم وللمُمتحن. ملف السلوك بأمان في المختبر. ملف إكسل لحساب العلامات. تنفيذ البحث يتم بحيث لا يحدث أي ضرر غير قابل للإصلاح في الطبيعة, ولا يتم تنفيذ تجارب تؤدي الى ضرر في الحيوانات, ولا يتم تنفيذ تجارب على الانسان. ملاحظات وتوضيحات: قبل البدء في العمل إلزامي التأكُد من وجود أساس بيولوجي لموضوع البحث, وهناك معلومات أوّلية من المراجع وبمستوى معقول وملائم للطلاب. يجب التشديد أن يُعرّف الطالب لنفسه ما هو الهدف من البحث قبل تنفيذ البحث. الهدف ممكن أن يكون حل لمشكلة قابلة للتنفيذ أو لمشكلة زراعية, توضيح ظاهرة بيولوجية, أو كل سبب بيولوجي منطقي آخر. (القصد ليس ل "خلفية تاريخية" التي أدت لتنفيذ البحث). ليس إلزامي تنفيذ تجربة مُسبقة, ولكن من المُفضّل تنفيذها. تقريباً في كل حالة التجربة المُسبقة ترفع من مستوى الوظيفة, وفي حالات عديدة التجربة المُسبقة تمنع مشاكل عديدة قد يواجهها الطلاب عند بذل زمن وجهد في تنفيذ تجربة مُعقدة لا تأتي بنتائج. في حالة أن التجربة المُسبقة لا تعطي نتائج عندها يجب عدم الإستمرار في البحث. عندما تستمر مدة التجربة فترة طويلة ولا توجد هناك إمكانية لإعادة تنفيذ التجربة, وتم الحصول على نتائج مختلفة عن المتوقع ولا يمكن تفسيرها, عندها كتابة فصل النقاش لن تكون بمستوى بارز. في هذه الحالة يجب التشاور مع مرشد البيولوجيا في المنطقة. ويجب إرفاق تصريح من المرشد للوظيفة عند تقديمها للمُمتحن. جودة الوظيفة المكتوبة تتأثر من جودة تنفيذ الوظيفة ومن حجمها, وأيضا من جودة الكتابة. من أجل رفع مستوى النقاش في الوظيفة المكتوبة من المُفضل التطرّق في النقاش إلى مستوى آخر يختلف عن المستوى الذي تم فحصه, وإقتراح تفسير في مستوى الآلية عندما يكون ذلك بالإمكان, ومُقارنة بين نتائج التجربة وبين النتائج المُتوقعة في البيئة الطبيعية للكائن الحي. أيضا إنتقاد لمبنى التجربة ومراحلها ومسار تنفيذها ونتائجها, كما هو مطلوب حسب التعليمات, كل ذلك يرفع من مستوى الوظيفة . أسئلة من المهم توضيحها مع الطلاب في مراحل مختلفة للوظيفة هل يوجد أساس بيولوجي للفرضية/ات ؟ هل الاساس البيولوجي مكتوب بشكل واضح ويعتمد على مراجع أمينة ؟ هل تم عزل العامل غير المتعلّق ؟ هل الفروقات بين العلاجات المختلفة ليست كبيرة جداً ؟ هل تم التعرّف على مميزات العامل غير المتعلق في الحالات التي تتطلّب ذلك ؟ هل يوجد تلاؤم بين العامل المتعلّق وبين طريقة القياس المُقترحة ؟ هل يوجد تخطيط تجربة ( تدخّل الباحث) أو يوجد فقط مشاهدة ؟ (السؤال مهم خاصة في وظائف في الحقل/ وفي وظائف فيها يختار الطالب علاجات مختلفة للعامل غير المتعلق). هل مجال العلاجات التي تم إختيارها ملائم ؟ (تم إشتقاقها من مميزات الظاهرة/ أو من الأهداف التطبيقية للوظيفة). هل تم تكرار التجربة بشكل كافي/ ووضع عدد أفراد بشكل كافي ؟ هل ممكن إجراء حسابات كمية للنتائج ؟ هل تتطلّب التجربة إدخال مجموعات ضابطة إضافية لتأكيد العلاقة بين العوامل ؟ هل تتطلب مجموعة ضابطة لطريقة القياس ؟ هل هناك صياغة واضحة لسؤال بحث مُحدّد ويشمل فقط عامل مُتعلّق واحد وعامل غير متعلّق واحد, ويُشير إلى إحتمال وجود علاقة بينهما, ويشمل إسم الكائن الحي ؟ هل المقدمة والنقاش في الوظيفة المكتوبة تشملان فقط على معلومات أمينة وذات صلة في موضوع البحث ؟ هل هناك تواصل في الكتابة ؟ هل طريقة عرض النتائج ملائمة لسؤال البحث ؟ تلخيص واجبات المعلم • المعلم يُشارك او يتدخل في كل مراحل البحث. المعلم هو المرشد في وظيفة البحث, يُقيّم عمل الطالب ويُقيّم الناتج النهائي. من المفضل كشف الطلاب الى فحوى ومهارات البحث بشكل تدريجي, بطرق تعليمية متنوعة وبشكل مرافق مع المادة التعليمية. (هناك معلومات كثيرة عن مواضيع البحث متوفرة في الكتب, في عروض شرائح وفي الانترنت, مثلاً: צעדים ראשונים לקראת מחקר מדעי/ אסתר פרידלנדר. אוגדן ניסויים בביולוגיה/ שרה ורטהיימר ואורה הירש. ביולוגיה חוקרת/עמינדב ברנשטין. وعروض شرائح عن موضوع البيوحكر في موقع المفتشة وفي موقع مركز معلمي البيولوجيا) • المعلم يزوّد الطالب بالتعليمات لتنفيذ وكتابة الوظيفة. المعلم يقترح مجموعة من المواضيع الملائمة, ويُساعد الطلاب في إختيار موضوع لوظيفة البحث. • المعلم يتتبع عملية إختيار الموضوع, تخطيط البحث, الجدول الزمني, تنفيذ الوظيفة, معالجة النتائج وتلخيص الوظيفة, ويُساعد الطلاب حسب الحاجة. • للتذكير: من المهم التشديد على المحافظة على سلوك الأمان في المختبر. الطلاب لا يعملون في المختبر بدون مرافقة المعلم أو عاملة المختبر. إقرؤوا الملحق رقم 6. • مهم جدا تحديد جدول زمني للالتقاء مع الطلاب. مفضل الالتقاء مع الطواقم في الأوقات التالية: أ. عند إختيار الموضوع وطرح سؤال البحث. ب. عند تخطيط التجربة. ج. خلال العمل وجمع النتائج. ح. في مرحلة معالجة النتائج ووضعها في جداول ورسومات بيانية. د. عند تلخيص البحث كتابياً. مفضل إستعمال كرتات لمتابعة عمل كل طاقم. • المعلم يُبلغ مركز الموضوع عن مواضيع وظائف الطلاب. وبالتنسيق مع المركز يُبلغ المسؤول عن البيوحكر المواضيع للحصول على الموافقة حتى نهاية شهر نوفمبر (تشرين ثاني) في الصف الثاني عشر. لا يمكن البدء في تنفيذ عملي قبل الحصول على موافقة المرشد. في حالة أن مجموعات معيّنة أنهت تخطيط التجارب, من المفضل إرسال قسم من المواضيع للحصول على موافقة بشكل مبكّر. • معلم الصف يُقيّم الوظيفة المكتوبة, حسب جدول علامات لتقويم الوظيفة المكتوبة, نموذج الطالب الشخصي والمجهود الذي قام به كل طالب وطالب. • المعلم مسؤول عن نقل وظائف الطلاب الى الممتحن اسبوعين حتى ثلاثة اسابيع قبل موعد الامتحان. • المعلّم يُضيف لوظائف البحث تقارير الجولة لجميع طواقم البحث (تقرير لكل مجموعة طلاب), ويُضيف أيضاً نموذج تقرير صفي عن الجولة . (أنظر ملحق رقم خمسة). الانتباه – لا توجد إمكانية لإجراء امتحان لطالب على وظيفة بحث دون أن يقدم تقرير جولة. الانتباه: الإرشادات تعطي للمعلم صلاحية في تقرير العلامة, في الوظيفة المكتوبة للمجموعة, وفي تقويم لكل طالب. لاحقاً يوجد جدول يوضح تقسيم العلامات. المعلم مسؤول أيضاً عن تنفيذ الجولة التعليمية. معلومات عن الجولة , تعليمات لتلخيص الجولة, وجدول علامات لتقويم تقرير الجولة موجودة في البند "جولة" لاحقاً في هذا الملف. إرشادات مختصرة – للمعلّم (الإرشادات المُلزمة هي الإرشادات المُفصّلة) • معلم الصف مسؤول عن كل مراحل وظيفة البحث. • مجال البحث : كل مجال بيولوجي. • مواضيع البحث تعتمد على ظاهرة بيولوجية, أو البحث عن حلّ بيولوجي لمشكلة ذات طابع تطبيقي. • 2-3 طلاب ينفذون البحث بشكل مشترك (هناك فرق في الطلبات بين مجموعات من طالبين او ثلاثة طلاب). يُقدّم الطلاب وظيفة مكتوبة واحدة, ويتم إمتحانهم كل واحد على إنفراد. • سؤال بحث واحد يُفحص في تجربة ضابطة . • سؤال بحث ملاءم يشمل عاملين ويُسأل عن العلاقة بينهما. • في مجموعة من ثلاثة طلاب يجب إضافة سؤال بحث إضافي, مرتبط بالسؤال الأوّل, ويتم فحصها بطريقة كمية أو نوعية. • يجب على الفرضية ان تعتمد على معلومات بيولوجية صحيحة ومقبولة. • العامل المتعلق يجب ان يكون ظاهرة او عملية بيولوجية, ويكون كمي وقابل للقياس. • العامل الغير متعلق ممكن ان يكون غير متواصل او متواصل, ويجب عزله قدر المستطاع. إذا لا توجد إمكانية لعزله يجب فحص مميزاته. لا تُقبل وظيفة بحث عندما تكون العلاجات مختلفة جداً الواحدة من الاخرى. • الوقت لا يمكن ان يكون عامل غير متعلق وحيد في التجربة. • يجب تخطيط مبنى التجربة وجدول زمني بحيث يمكنا الحصول على نتائج واقعية. • تخطيط التجربة يُقدّم للمعلم على "نموذج لتخطيط تجربة". • مبنى التجربة الضابطة يشمل على الأقل ثلاثة علاجات (بالاضافة الى المجموعات الضابطة) + فحص العامل المتعلق بطريقتين مختلفتين. أو : خمسة علاجات (بالاضافة الى المجموعات الضابطة) + فحص العامل المتعلق بطريقة واحدة). • يجب التعرف جيّداً على الكائن الحي المفحوص, وتمييزه على الأقل حتى مستوى الجنس. (بالنسبة لكائنات دقيقة أنظروا الى الإرشادات المُفصّلة ). • يجب ان يكون عطاء خاص/"بصمات" للطلاب في وظيفة البحث. الكتابة عن ذلك تكون في الفصل الثاني "مسار البحث". • من المفضل أن تشمل الوظيفة تجارب مُسبقة. أو أن تشمل على تخطيط مُفصّل لسؤال بحث إضافي. • مصادر المعلومات تكون أمينة وحديثة. • من المفضل أن يعمل الطلاب حسب دفتر يوميات للوظيفة. من الإلزامي إرفاق النتائج الأصلية كملحق في الوظيفة. • تُكتب الوظيفة حسب "إرشادات لكتابة الوظيفة", وتشمل أربعة ملاحق. (نموذج شخصي لكل طالب, نموذج تخطيط تجربة, نتائج أصلية, تجارب مسبقة أو تخطيط سؤال بحث إضافي). • للوظيفة يُرفق تقارير الجولة لجميع الفرق (تقرير لكل مجموعة) ويُرفق ايضاً نموذج تقرير صفي عن الجولة (أنظر ملحق رقم V). • يجب ان تكون فروقات بارزة (أساس بيولوجي مختلف) بين أسئلة البحث (الأساسية) لمجموعات الطلاب في الصف. • ممكن تنفيذ بحث في الحقل, من المحافظة على عوامل ثابتة. • إلزامي تقديم جميع المواضيع للحصول على موافقة المسؤول عن البيوحكر حتى نهاية شهر 11. • لا يمكن البدء في تنفيذ التجارب الرئيسية قبل الحصول على موافقة المرشد. من المفضل الإسراع في إرسال قسم من أسئلة البحث للحصول على موافقة المرشد. • يتم تقديم الوظيفة للممتحن من أسبوعين – ثلاثة قبل موعد الإمتحان الشفهي. • بدون تنفيذ جولة وتقديم تقرير جولة لا يمكن تقديم طالب للإمتحان في وظيفة البحث. • تنفيذ البحث يتم دون الضرر في الطبيعة بشكل غير قابل للإصلاح, وبدون تجارب على الحيوان وعلى الانسان. بيو-حكر : تعليمات للطالب الوحدة التعليمية "بيوحكر" تشمل: o تخطيط وتنفيذ وظيفة بحث لمجموعة طلاب. o كتابة وظيفة البحث. o نموذج شخصي عليه يُجيب الطالب بشكل منفرد. o مشاركة في جولة تعليمية وتقديم تقرير جولة. معلومات عامة عن وظيفة البحث وظيفة البحث في البيولوجيا هي تمرين يعمل خلاله الطلاب في بحث مشكلة بيولوجية, ويمارس الطلاب خلالها تفكير وتشغيل طرق عمل تميّز عمل الباحث. يبحث الطلاب من خلال العمل بهذه الوظيفة موضوع في البيولوجيا ويتمرنون على المراحل الاساسية في وظيفة البحث: إختيار موضوع, البحث عن معلومات صحيحة, مرتبطة بالموضوع وحديثة, صياغة سؤال بحث, تخطيط تجربة وتنفيذها, جمع نتائج, معالجة النتائج وعرضها بطريقة ملائمة, إستنتاج إستنتاجات بشكل حذر, وكتابة وظيفة تشمل إرتباط لأفكار مركزية في البيولوجيا. معلم الصف يُرشد الطلاب خلال مسار البحث ويقيّم عملية البحث وأيضاً الناتج النهائي. الوظيفة المكتوبة يتم تقويمها أيضاً على يد ممتحن خارجي الذي يمتحن كل طالب على وظيفته على إنفراد. الوظيفة تنفذ في طاقم من إثنين أو ثلاثة طلاب. كل طالب من الطلاب يجب أن يكون شريك فعّال في كل مراحل البحث. هناك فروق معيّنة بين الطلبات من مجموعة من طالبين وبين مجموعة من ثلاثة طلاب. إرشادات لتنفيذ الوظيفة أ. إختاروا موضوع بيولوجي ملائم للبحث, إجمعوا معلومات مكتوبة وصحيحة عن الموضوع ووسّعوا دائرة معلوماتكم عن الموضوع. مواضيع ملائمة للبحث ممكن ان يكون لها ارتباط مع ظاهرة بيولوجية: مبنى, شكل أو تفاعالات تظهر على أفراد أو في ظروف معينة ولا تظهر في ظروف أخرى1. ممكن الاعتماد على مشاهدة في الحقل, تجارب في المختبر, معلومات مكتوبة وغيره. مواضيع ملائمة أخرى ممكن أن تعتمد على حل بيولوجي لمشكلة ذات جوانب تطبيقية. أيضاً في هذه الحالات الأسئلة التي يتم بحثها يجب أن تكون بيولوجية.
·هل توجد علاقة لغلاف البذرة ونسبة الانبات؟ (زرع بذور مع غلاف وبذور بدون غلاف) الافتراض بأن البذور التي بدون الغلاف سوف تنبت في الضوء والظلام لانه من الممكن أن تكون في الغلاف مواد معيقة للإنبات. العامل المتعلق غلاف البذرة والعامل غير المتعلق هو نسبة الانبات في تجربة معينة لبذور زبيقة الساحل مع غلاف وبدونه في الضوء وفي الظلام كانت النتائج التالية:
 | |||||||||||||||||||||||||||||||
